Τα εγκαίνια της μεγάλης έκθεσης
«Η Επιστήμη Πέρα από το Εργαστήριο»
στην Ελληνογερμανική Αγωγή

Εννέα ξεχωριστοί άνθρωποι φέρνουν την επιστήμη στην καθημερινότητά μας,
για να κάνουν τη ζωή μας καλύτερη

Τι κοινό μπορεί να έχει ένας άνθρωπος που έχει συνεχώς κρύα χέρια και πόδια, μία μουσικός με αρθρίτιδα, μία γυναίκα που έχει υποβληθεί σε μαστεκτομή, ένας διαβητικός που το σώμα του δεν μπορεί να παράγει ινσουλίνη, μία γυναίκα με νόσο Parkinson;
Η απάντηση δίνεται  στη διαδραστική  έκθεση «Η Επιστήμη Πέρα από το Εργαστήριο», σχεδιασμένη από το Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου.
Στην έκθεση παρουσιάζονται εννέα μοναδικές ιστορίες ανθρώπων που διευρύνουν τους ορίζοντες της επιστημονικής έρευνας, ώστε να είναι προσιτή στον καθένα από μας.
Εννέα ιστορίες ανθρώπων που μεταφέρουν την επιστήμη από τα επιστημονικά εργαστήρια στην καθημερινή μας ζωή, στο σπίτι ή στη δουλειά μας.
Εννέα ιστορίες ανθρώπων που σχεδίασαν και κατασκεύασαν τις δικές τους συσκευές, για να διαχειριστούν θέματα υγείας.
Εννέα ιστορίες ανθρώπων που μέσα από τις διαδικτυακές κοινότητες επηρέασαν και βελτίωσαν τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων.

Μεταξύ αυτών, η ιστορία του Pieter από το 'Aμστερνταμ που ανησυχεί ότι η αναπτυσσόμενη αντιμικροβιακή αντίσταση θα οδηγήσει στη μη επίδραση των σύγχρονων φαρμάκων. Η απάντησή του σε αυτό είναι να ενθαρρύνει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να αναζητούν νέες πηγές αντιβιοτικών στη φύση.
Τα πιάτα «Petri» δημιουργήθηκαν από την ομάδα του Pieter και περιέχουν διάφορα είδη βακτηρίων και μία ποικιλία αποσταγμάτων από φυτά και χώμα. Ο Pieter διευθύνει ένα ανοιχτό WetLab, ένα κοινοτικό χώρο που στοχεύει στη δημοκρατικοποίηση της βιολογίας και στο να κάνει την επιστήμη τελευταίας τεχνολογίας διαθέσιμη σε όλους.

Ακόμη, ο Diogo Lopes πάσχει απο μία νευρολογική πάθηση με πάρα πολλά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων κρύων χεριών και ποδιών συνεχώς. Η ομάδα του Pedro και της Helena στην καινοτομία ασθενών έφεραν σε επαφή τον Diogo με μία ομάδα φοιτητών στη Λισαβόνα, για να δημιουργήσει μία συσκευή που ζεσταίνει τα χέρια.

Ξεχωριστή και η ιστορία της Sarah Betts, που διαγνώστηκε με ρευματοειδή αρθρίτιδα, όταν ήταν 10 ετών. Ως βιολονίστρια πρόσεξε ότι το αριστερό της χέρι, το οποίο χρησιμοποιεί, για να πιέσει τις χορδές στο μουσικό όργανο, ήταν λιγότερο πρησμένες από το δεξί. Δημιούργησε το ViEx, μια συσκευή βασισμένη στο βιολί της, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άλλους ανθρώπους με αρθρίτιδα, για να εξασκήσουν τα χέρια τους.

Από την πλευρά της, η  Lisa F. Crites κατασκεύασε το Shower Shirt  μετά τη μαστεκτομή της το 2009. Όπως άλλες γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε αυτή τη διαδικασία, είχε λάβει οδηγίες να μην κάνει μπάνιο χωρίς να προστατεύει την περιοχή λόγω πιθανού κινδύνου μόλυνσης από μη αποστειρωμένο νερό. Έτσι η Lisa δημιούργησε ένα αδιάβροχο πουκάμισο, το οποίο τώρα χρησιμοποιείται από γυναίκες στον κόσμο μετά το χειρουργείο. Της έχει απονεμηθεί το πρώτο βραβείο καινοτομίας ασθενών το 2015.

Η έκθεση παρουσιάζεται  για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στην Ελληνογερμανική Αγωγή, από τις 27 Μαρτίου ως τις 20 Μαΐου. Τα εγκαίνια της έκθεσης «Η Επιστήμη Πέρα από το Εργαστήριο» πραγματοποιήθηκαν την Πέμπτη 6 Απριλίου, ώρα 12.00 στην αίθουσα εκδηλώσεων της Ελληνογερμανικής Αγωγής, με τη συμμετοχή του  Michiel Buchel, Πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κέντρων και Μουσείων Επιστημών (Ecsite), αλλά και διακεκριμένων επιστημόνων.  Η δημοσιογράφος Μάρνυ Παπαματθαίου παρουσίασε την εκδήλωση και συντόνισε τη συζήτηση που ακολούθησε.

Η ομιλία του Michiel Buchel, Πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κέντρων και Μουσείων Επιστημών (Ecsite)
«Θεωρώ πολύ σημαντικό σχολεία να δουλεύουν με Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, γιατί έτσι διαμορφώνεται από νωρίς, από πολύ μικρή ηλικία, ο τρόπος σκέψης των παιδιών. Θέλουμε οι άνθρωποι και ειδικά οι νέοι να ενδιαφέρονται και ακόμα περισσότερο να ενθουσιάζονται με την επιστήμη. Η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν αλλάξει θετικά και ριζικά τη ζωή μας. Αν ζούσατε πριν από 150 χρόνια, όλα τα δεδομένα της ζωής σας θα ήταν διαφορετικά. Η επιστήμη και η τεχνολογία επηρεάζουν τη ζωή μας θετικά και αρνητικά. Εσείς είστε μία γενιά που θα χρειαστεί να ασχοληθεί ακόμα και στην καθημερινότητά της με πολλά θέματα, που σχετίζονται τόσο με τα θετικά όσο και με τα αρνητικά της επιστήμης και της τεχνολογίας, όπως είναι οι συνέπειες στο περιβάλλον και στην ποιότητα της ζωής μας. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά ήδη από το σχολείο να έρθουν σε επαφή με τις αρχές των επιστημών και τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, να ενθουσιαστούν με αυτά και να αρχίσουν να σκέφτονται πώς θα εμπλακούν ενεργά στην επιστήμη και πώς θα βρουν από νωρίς το ρόλο και τη θέση που θα έχουν στο μέλλον. Θέλουμε να συνεργαστούμε με τα παιδιά, να τα μάθουμε να βλέπουν την επιστήμη και την τεχνολογία όπως εμείς, να θέλουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να τα βοηθήσουμε να αντιληφθούν ότι ο πλανήτης είναι κοινός για όλους και ότι όλοι μαζί πρέπει να δουλέψουμε για το καλό του. Πριν από 150 χρόνια ζούσαν στη γη 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι. Σήμερα ζουν 7 δισεκατομμύρια και σε μερικά χρόνια πιθανώς θα ζουν 10. Ο πληθυσμός αυξάνεται, όμως οι πόροι μένουν ίδιοι και όλοι χρειαζόμαστε ενέργεια, νερό και φαγητό. Γι΄αυτό χρειαζόμαστε εσάς και το μυαλό σας και τις δυνατότητές σας, για να βρούμε λύσεις στα προβλήματα και να φτιάξουμε ένα καλύτερο μέλλον. Να έχετε στον νου σας ότι καθώς ασχολείστε τώρα με την επιστήμη και την τεχνολογία, δουλεύετε όχι με στόχο τη σχολική σας επίδοση, αλλά τη βελτίωση της ζωής σας στο μέλλον. Εγώ δεν είμαι επιστήμονας, αλλά πάντα λάτρευα την επιστήμη και τον τρόπο που η ίδια η φύση μας δίνει την ενέργεια και λύσεις για πολλά θέματα».

Ομιλίες – Παρουσιάσεις
Δρ. Αντωνία Λήδα Ματάλα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Επιστήμης Διατροφής – Διαιτολογίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

«Βλέποντας το θέμα της έκθεσης κατάλαβα ότι πια οι άνθρωποι, πολίτες και μαθητές, καλούνται να βγουν από το ρόλο του θεατή και να μπουν στο ρόλο του ενεργού συντελεστή. Πρέπει και μπορούμε όλοι να δράσουμε. Είστε τυχεροί που ζείτε στον 21ο αιώνα, οι άνθρωποι σήμερα ζουν περισσότερο και καλύτερα από ποτέ. Όμως το προσδόκιμο ζωής χωρίς φάρμακα όλο και περιορίζεται ίσως και μειώνεται τα τελευταία χρόνια. Προσδιορίζεται πια στα 62 με 63 έτη. Γι’ αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία η πρόληψη στην υγεία και η διατροφή. Η πρόληψη στην υγεία υπάρχει ως έννοια από την αρχαιότητα. Θετική υγεία ονόμαζαν την πρόληψη τότε. Ο Ιπποκράτης μιλούσε για τη σημασία της πρόληψης και όχι τόσο της θεραπείας. Μιλούσε για «δίαιτα» και εννοούσε τον συνολικό τρόπο ζωής, δηλαδή τη διατροφή, την άσκηση, την εργασία, την κοινωνικοποίηση, την ξεκούραση, την προσωπική υγιεινή. Ακόμα και σήμερα, οι γιατροί θεωρούν σημαντική την ευζωία, δηλαδή τον καλό τρόπο ζωής, για τη διατήρηση της υγείας του ανθρώπου. Ο Ιπποκράτης είχε ένα μυστικό για την υγεία: αν ξέραμε το μέτρο για τον κάθε άνθρωπο της τροφής και της κατάλληλης σωματικής άσκησης, τότε θα είχαμε βρει το μυστικό της υγείας. Η φράση αυτή είναι σαν να γράφτηκε σήμερα. Ο Ιπποκράτης λέει ότι το μέτρο αυτό είναι ξεχωριστό για κάθε άνθρωπο και εξασφαλίζει τη θετική υγεία. Το 19ο αιώνα η επιστήμη της διατροφής αυτονομείται και ασχολείται με τη μελέτη και την αξία της διατροφής στη ζωή των ανθρώπων. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γίνεται μία προσπάθεια για την κατανόηση των μηχανισμών πίσω από τα φαινόμενα της ζωής. Οι επιστήμονες ψάχνουν τη λειτουργία των οργάνων, τους τρόπους που τα νοσήματα επηρεάζουν την υγεία μας. Σήμερα όμως φαίνεται ότι όλα αυτά έχουν μελετηθεί και πρέπει να προχωρήσουμε πιο πέρα. Σήμερα γίνονται πολλές μελέτες προς μία άλλη κατεύθυνση, κατανόησης του ανθρώπινου οργανισμού και της υγείας των ανθρώπων. Καταλαβαίνουμε ότι η λύση δεν βρίσκεται πλέον σε φάρμακα ή σε συμπληρώματα διατροφής. Έχει αποδειχθεί και δημοσιευτεί σε έγκυρο επιστημονικό περιοδικό ότι τα συμπληρώματα της διατροφής δεν προσφέρουν τόσα πολλά στη διατήρηση της υγείας όσο η υιοθέτηση ενός σωστού τρόπου ζωής. Επιστρέφουμε σε βασικά πρότυπα διατροφής και τελικά στον ορισμό της δίαιτας, όπως αυτός δόθηκε στην αρχαιότητα. Όπου δίαιτα σημαίνει συνολικός τρόπος ζωής. Σημασία έχει λοιπόν να ζει κανείς ισορροπημένα, σε αρμονία με τον εαυτό του, το περιβάλλον του και τους ανθρώπους γύρω του».

Δρ. Καλλιόπη Γκούσκου, Συνεργαζόμενη Ερευνήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, Υπεύθυνη Εμβιοδιαγνωστικής

« Η Διατροφογενετική στο τραπέζι μας»
«Η βιολογία υποστηρίζει ότι πολλά από όσα θα ζήσουμε είναι προδιαγεγραμμένα στο DNA μας. Το DNA κάθε ανθρώπου είναι ελάχιστα διαφορετικό από των υπολοίπων και όμως αυτό το ελάχιστο είναι αρκετό, για να είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας. Παρατηρώντας αυτές τις ελάχιστες διαφορές, κατάλαβαν οι επιστήμονες πώς λειτουργεί το DNA. Η χαρτογράφησή του είναι πολύ δύσκολη και εξαιρετικά δαπανηρή. Πρώτη φορά διαβάστηκε ολόκληρο το DNA ενός ανθρώπου το 2001. Η διαδικασία κόστισε πάρα πολλά χρήματα. Ωστόσο σήμερα η τεχνολογία έχει προχωρήσει και έτσι μπορούμε να τη χρησιμοποιούμε ακόμα και στην καθημερινή μας ζωή. Μπορούμε λοιπόν να διαβάσουμε το DNA και να χρησιμοποιήσουμε το γενετικό προφίλ ενός ανθρώπου για θέματα διατροφής και υγείας. Κοιτώντας το DNA από ένα και μόνο κύτταρο, μπορούμε να έχουμε το γενετικό προφίλ ενός ανθρώπου. Έτσι πλέον οι μοριακοί βιολόγοι μπορούν να προσφέρουν πολλά σε θέματα καθημερινής ζωής και διατροφής. Αν λοιπόν μελετήσουμε τα γονίδια του ανθρώπου, μπορούμε να αποκομίσουμε πολλές χρήσιμες πληροφορίες για τη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και την υγεία μας».

κα Ειρήνη Λέκκα, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

«Η τεχνολογία προτείνει λύσεις - Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία, για να μελετήσουμε την επίδραση της διατροφής και της άσκησης στην υγεία μας».
Έχουν κατασκευαστεί συσκευές, που καταγράφουν πόσο τρώμε και πόσο ασκούμαστε στην καθημερινότητά μας. Υπάρχουν πια και εφαρμογές στο κινητό μας τηλέφωνο. Οι εφαρμογές αυτές μετρούν και καταγράφουν την πρόσληψη τροφής και τα επίπεδα της καθημερινής μας άσκησης. Καταγράφονται κι άλλες πληροφορίες, όπως πόσο γρήγορα τρώμε, πόσο εύκολα χορταίνουμε κλπ. Οι πληροφορίες αυτές είναι πολύ χρήσιμες για τη διαμόρφωση ενός ατομικού προφίλ σε θέματα διατροφής και καθημερινής άσκησης. Ο συνδυασμός των πληροφοριών από τα προφίλ μας βοηθά να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπεράσματα για μία ανθρώπινη κοινότητα, όπως για παράδειγμα οι μαθητές ενός σχολείου. Τα δεδομένα αυτά δίνονται σε ειδικούς επιστήμονες για επεξεργασία».

 Η διοργάνωση της έκθεσης γίνεται με την ευκαιρία της συμμετοχής της Ελληνογερμανικής Αγωγής στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα SPARKS. Το Sparks υλοποιείται με τη συνεργασία 33 οργανισμών από όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ και την Ελβετία. Το έργο αποσκοπεί να ευαισθητοποιήσει το κοινό για την Υπεύθυνη Έρευνα και την Καινοτομία μέσα από εκθέσεις, εκδηλώσεις, συζητήσεις και δημοσιεύσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στις τεχνολογικές τάσεις στην υγειονομική περίθαλψη και στη φαρμακευτική. Την έκθεση παρακολούθησαν όλοι οι μαθητές του σχολείου στο πλαίσιο της Θεματικής Εβδομάδας.

Τι είπαν τα  παιδιά για την έκθεση;

• «Πώς αλλάζουν τα πράγματα μέσα στον χρόνο, όταν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την επιστήμη!» Νώντας
   
  
• «Πόσο φανταστικός είναι ο κόσμος μας! Το μέλλον βασίζεται σ΄ εμάς» Ανδρέας
   
  
• «Υπάρχουν κάποιες εφευρέσεις που μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας. Δε χρειάζεται να είμαστε εμείς επιστήμονες, αρκεί να δουλεύει το μυαλό μας και να έχουμε ιδέες» Αντώνης
   
  
• «Να φτιάξουμε εμείς τον κόσμο, να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη» Θέμης
   
  
• «Η επιστήμη είναι μία δύναμη, που μπορεί ο καθένας να οπλιστεί με αυτήν είτε για να βοηθήσει είτε για να καταστρέψει. Είναι στο χέρι μας αν θα την κάνουμε θετική ή αρνητική» Γιάννης
   
  
• «Η ζωή μας δίνει προβλήματα, η επιστήμη και η τεχνολογία μας βοηθούν να τα αντιμετωπίσουμε» Έλλη
   
  
• «Όταν μας συμβαίνει κάτι, έχουμε δύο λύσεις: ή να σκύψουμε το κεφάλι κάτω ή να το βάλουμε να δουλέψει και να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας. Αυτό είδα στην έκθεση «η επιστήμη πέρα από το εργαστήριο» Μαρία
   
  
• «Η υγεία μας είναι ό,τι πολυτιμότερο έχουμε. Το μυαλό μας, η επιστήμη και η τεχνολογία είναι οι καλοί μας σύμμαχοι, για να τη διατηρήσουμε ή να τη βελτιώσουμε» Αγγελίνα
   
  
• «Ο κάθε άνθρωπος δεν πρέπει να είναι θεατής, αλλά ενεργός παίκτης εκμεταλλευόμενος τα μέσα της επιστήμης και της τεχνολογίας, για να γίνει η ζωή μας πιο εύκολη στο μέλλον.» Κορίνα