Kultur

Ο Ακριθάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Η μητέρα του ήταν εύπορη Βαυαρή και ο πατέρας του πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία, εξόριστος ως κομμουνιστής στον εμφύλιο. Αυτή η αντίφαση στους δύο οικογενειακούς πόλους τον έκανε να εξοικειωθεί με τα άκρα, να αναπτύξει αντισώματα στα όποια κοινωνικά ταξικά συμπλέγματα και να δει από νωρίς τη ζωή με ένα φίλτρο απόλυτης ανεξαρτησίας αρνούμενος να μπει σε κανόνες. Κορυφαία παραβατική στιγμή του εφηβικού του οίστρου το κάψιμο μίας αίθουσας της Λεοντείου Σχολής, γεγονός που προκάλεσε την οριστική αποβολή του από όλα τα σχολεία αλλά ταυτόχρονα και την ανάδειξή του στα μάτια των συνομήλικων φίλων του.

Είχε μόλις αρχίσει, παρά το νεαρό της ηλικίας του, να ανακαλύπτει όχι μόνο τη κλίση του για τη ζωγραφική αλλά να αναπτύσσει και τις πρώτες προσωπικές φόρμες έκφρασης. Επιβεβαιώνοντας την ανεξέλεγκτη φύση του, παραβιάζει στα 19 του το χρηματοκιβώτιο της οικογενειακής επιχείρησης, αγοράζει μία μηχανή και πάει στο Παρίσι.

Το Παρίσι του '60, αποτελεί για τους δημιουργούς μια παγκόσμια πλατεία συνάντησης, μία λεωφόρο νέων ιδεών. Γίνεται αφετηρία για σημαντικές γνωριμίες μεταξύ των Τσίγκο, Τζιακομέτι, Γαϊτη και ο καθένας από αυτούς ακολουθεί τη μποέμικη ζωή που του ταιριάζει.

Ο Ακριθάκης δεν είναι απλός παρατηρητής αυτής της εποχής. Ο πομπός του λαμβάνει τα πάντα, όχι μόνο από την τριβή του με ιδιοφυείς προσωπικότητες αλλά κυρίως από τις εμπειρίες ζωής που αποκτά. Έχοντας κάνει μια έντονη - από όλες τις πλευρές - ζωή στο Παρίσι, συμπεριλαμβανομένου και ενός γάμου, επιστρέφει στην Αθήνα το 1961.

Καταθέτει στην πρώτη ατομική του έκθεση (Γαλλικό Ινστιτούτο, 1965) το ιδιαίτερό του ύφος που δεν έμελλε να αλλάξει και πολύ με τα χρόνια. Ο Ακριθάκης δημιουργούσε έργα όπου αρχετυπικά σύμβολα, συνεχόμενες λαβυρινθοειδείς γραμμές και αμέτρητες δισδιάστατες φόρμες αραδιάζονται σε μία συνέχεια σαν κείμενο. Τα χρώματα είναι πλακάτα, έντονα και οι φόρμες των συμβόλων ή των επιπέδων ορίζονται πάντα από διαγράμματα. Σαν να προσπαθεί να οριοθετήσει αυτό το πλήθος των πληροφοριών, να του δώσει συνοχή.

Ο Νάνος Βαλαωρίτης έγραψε μεταξύ άλλων : «Δεν είναι τεχνική μονάχα η αναπαράσταση, αλλά μια σειρά από πυροτεχνήματα κι αναλαμπές, αληθινές illuminations με τη διπλή έννοια της λέξης, όπως το θέλησε ο Rimbaud, δηλαδή όχι μόνο εικονογράφηση μεσαιωνικού χειρογράφου, αλλά και οραματισμοί, έννοια μέσα στην έννοια, μια λαμπρή νέα σελίδα για τα Ελληνικά μας μάτια, εμπειρίες θανάτου, μεταμορφώσεις και αναγεννήσεις, βαθιά λατρεία παλλόμενη από αληθινή συγκίνηση μέσα σ’ ένα όργιο από χρώματα και σχήματα». Μία απόλυτα προσωπική γραφή, πρωτόγονη, ανατρεπτική, «...εγώ φτιάχνω ιστορίες με λέξεις», όπως έλεγε ο ίδιος.

Το Βερολίνο είναι το σκηνικό όπου κορυφώνεται η δημιουργικότητά του. Η μεγάλη επιτυχία που σημείωσε η έκθεσή του στην gallery Hammer το 1967 ήταν η αφορμή για την Ευρωπαϊκή του αναγνώριση αλλά και για την πρόταση μιας μεγάλης υποτροφίας που τον κράτησε εκεί. Το μπαρ "Fofi’s" που διατηρούσε ο μεγάλος του έρωτας και σύζυγος Φώφη, ήταν το σημείο αναφοράς όλης της αφρόκρεμας της διεθνούς διανόησης αλλά και πολλών φερέλπιδων ηθοποιών και εικαστικών. Οι γνωριμίες ανεπανάληπτες. Εκείνη την εποχή γεννήθηκε και η κόρη του Χλόη. Ένας οργασμός εικόνων από νέα σύμβολα που προστίθενται στα παλιά, η βαλίτσα, οι ρόδες, τα ελικόπτερα, οι πεταλούδες, τα πουλιά, μία απίστευτη παιδικότητα που συγκλόνιζε και θύμιζε τις πιο συγκινητικές στιγμές του Paul Klee.

Είναι η περίοδος όπου η μανιέρα της γραφής του βρίσκει έκφραση στο περίφημο “τσίκι τσίκι”, ένα αυτόματο, πυκνό πλέξιμο της σινικής μελάνης πάνω στον πίνακα. Μια αντίστοιχη τυποποιημένη γραφή που όλοι έχουμε ασυναίσθητα κάνει, όταν μιλάμε στο τηλέφωνο πολλή ώρα και που παραδόξως οι φόρμες που προκύπτουν στο χαρτί είναι συγκεκριμένες. Όλο αυτό το οπτικό παραμύθι προδίδει μια συναισθηματική ολοκλήρωση, μια αίσθηση ασφάλειας στη φωλιά της οικογένειας και της διεθνούς αναγνώρισης ή μήπως όχι ; Η βαλίτσα, τα πουλιά, η ρόδα δεν τον εγκαταλείπουν ποτέ, αιώνια σύμβολα της φυγής, του ανεκπλήρωτου. Είναι μάλλον η κορύφωση των δαιμόνων, της μελαγχολίας, του πάθους να προλάβει να ζήσει τη ζωή. Στοιχείο της προσωπικότητας ανθρώπου που όσο πιο ειρηνικά κυλάνε τα πράγματα στη ζωή του τόσο πιο φυλακισμένος νιώθει. Άξιο αναφοράς το έργο του «Το Μπαρ», εμπνευσμένο προφανώς από το Fofi’s. Ένα μνημειώδες έργο που παραπέμπει σε installations εννοιολογικών καλλιτεχνών της δεκαετίας του 90.

Το 1984 επιστρέφει στην Αθήνα, εθισμένος ήδη στα ναρκωτικά και το αλκοόλ. Μπαινοβγαίνει στα νοσοκομεία για αποτοξίνωση, ωστόσο με τη στήριξη του Ιόλα (πάντα τον πίστευε και τον λάτρευε) συνεχίζει να δημιουργεί. Η Φώφη Ακριθάκη αναφέρει χαρακτηριστικά τις ατέλειωτες ώρες που περνούσε σε ένα ξυλουργείο στα Βασιλικά στην Εύβοια. Φεύγει από τη ζωή το 1994 από ανακοπή καρδιάς.

Ο Ακριθάκης πέτυχε κάτι μοναδικό. Καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού μοντερνισμού χωρίς να είναι ενταγμένος σε θορυβώδη κινήματα (Fluxus, Arte Povera κλπ) των '70, '80s. Χωρίς πολιτικές ή κοινωνικές αναφορές, κλεισμένος στον κόσμο του, την παιδικότητά του, τις προσταγές των ενστίκτων του, τη μοναχική του γραφή. Η τέχνη δεν προϋποθέτει πολιτικά μηνύματα, κοινωνικά σχόλια, δεξιοτεχνία για να είναι μεγάλη, χρειάζεται μια απλή παρατήρηση της ζωής και μία αβίαστη καταγραφή της. Ο μετασχηματισμός του περιεχόμενου του υποσυνείδητου σε αντικείμενα, λέξεις, ήχους, είναι ένα αιώνιο μυστήριο. Ο Ελύτης μετέφραζε την μεταφυσική του Ελληνικού τοπίου σε λέξεις και μετά τις συνέδεε σε ποίηση, ο Ακριθάκης σε σύμβολα και γραμμές. Αυτός ο μετασχηματισμός είναι και η μεγάλη παρακαταθήκη του.

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα «Ακριθάκης Αλέξης» (1939 Αθήνα - 1994 Αθήνα) από το αρχείο της Εθνικής Πινακοθήκης

Φύση ανήσυχη και επαναστατική, ο Ακριθάκης αρνήθηκε κάθε μορφής συμβατικότητα και έκανε τέχνη την ίδια τη ζωή. Η πρώτη φάση της δουλειάς του περιλαμβάνει συνθέσεις γραμμικές, ασπρόμαυρες, τα "τσίκι τσίκι", που δημιουργούσε ξεκινώντας από μια τυχαία κουκίδα πανω στο χαρτί. Αργότερα άρχισε να χρησιμοποιεί συγκεκριμένα εκφραστικά σύμβολα, όπως τον ήλιο, τη φωτιά, το μάτι, το πουλί, την καρδούλα, το ελικόπτερο, το αεροπλάνο, το καραβάκι, το βέλος και να δημιουργεί συνθέσεις με έντονες χρωματικές αντιθέσεις και περιγράμματα, καθώς και τη βαλίτσα, που αποτέλεσε ένα επαναλαμβανόμενο σύμβολο της αιώνιας φυγής. Σε μια μεταγενέστερη φάση, χρησιμοποιώντας καινούργια ή φθαρμένα ξύλα και ενσωματώνοντας στην επιφάνειά τους διάφορα ευτελή υλικά, δημιούργησε ξύλινες κατασκευές, που στη συνέχεια εμπλουτίστηκαν με επιζωγραφίσεις και λαμπάκια, καθρεφτάκια και πλαστικά λουλούδια. Παράλληλα πραγματοποίησε σειρές με κολλάζ, ενώ το 1986, σε συνεργασία με τον Γιώργο Λάππα, δημιούργησε το Τσίρκο. Σε πιο περιορισμένη κλίμακα ασχολήθηκε επίσης με την εικονογράφηση βιβλίων και φιλοτέχνησε σκηνικά και κοστούμια για θεατρικές παραστάσεις.