Λίγα λόγια για το έργο ...

Ο «Υπηρέτης δύο αφεντάδων» αποτελεί έργο-κλειδί στην αναμορφωτική πορεία του Γκολντόνι. Πόλος της πλοκής του – όπως και σε άπειρα έργα, όχι μόνο του κωμικού, αλλά και του δραματικού θεάτρου - είναι η «πλάνη περί τα πρόσωπα», το qui pro quo, το παιχνίδι Είναι - Φαίνεσθαι, καθώς οι ήρωές του είναι, συχνά, άλλο από εκείνο που φαίνονται (ή που κάνουν πως είναι): Ο Τρουφαλδίνο παρουσιάζεται πότε σαν υπηρέτης ενός αφέντη, πότε σαν υπηρέτης άλλου. η Βεατρίκη μεταμορφώνεται σε άντρα. η Κλαρίσα φαίνεται άπιστη, ενώ δεν είναι. οι πράξεις όλων σχεδόν είναι διαφορετικές από εκείνο που οι άλλοι νομίζουν – και, απ΄ αυτές τις απάτες και τις αυταπάτες, μπερδεύεται και ξεμπερδεύεται το κουβάρι του μύθου.
Το έργο διατηρεί πολλούς απ΄ τους τύπους της Κομμέντια, αλλά τους βελτιώνει και τους εξανθρωπίζει: ο Πανταλόνε είναι ο παραδοσιακός φιλοχρήματος έμπορος, δεν του λείπει όμως η τρυφερότητα για την κόρη του και η εντιμότητα. Ο Ντοτόρε είναι πάντα ο ακατάσχετα λογοκόπος σοφολογιότατος, αλλά μάχεται για την «τιμή της οικογένειάς του». Οι εραστές δεν είναι τυπικά, διακοσμητικά ανδρείκελα, έχουν ο καθένας τον δικό του χαρακτήρα: η Βεατρίκη, ξεπερνώντας το φύλο της, είναι ασυνήθιστα τολμηρή και πιο «αντρίκεια» απ΄ τον απαισιόδοξο, μελοδραματικό συχνά, εραστή της Φλορίντο. Η Κλαρίσα, κανακεμένη απ΄ τον Πανταλόνε, επαναστατεί ωστόσο και μάχεται θαρραλέα για τον έρωτά της με τον Σίλβιο, που διατηρεί κάποια γνωρίσματα του λογά, ψευτοπαλικαρά Καπιτάνο. Κι η καμαριέρα Σμεραλδίνα (πρόδρομος της Λοκαντιέρας) δε διστάζει να «περιλούσει» τους άντρες για την καταπίεση του φύλου της και τις καταλαλιές τους εναντίον του.
Κυρίαρχος, φυσικά, είναι ο Τρουφαλδίνο-Αρλεκίνος που, για τον επιούσιο, υποχρεώνεται να υπηρετήσει δύο αφεντάδες μαζί, τα θαλασσώνει και τα μπαλώνει ακαριαία, περιπλέκει τους πάντες με λόγια κι έργα, και λύνει τα πάντα. Συνεχίζει, έτσι, τη μακρότατη παράδοση των αρχαίων μίμων, των πονηρών δούλων της αττικής και ρωμαϊκής κωμωδίας, των μεσαιωνικών γελωτοποιών, των τρελών του Σαίξπηρ, των Σγαναρέλων και των Σκαπίνων του Μολιέρου - για να δώσει τη σκυτάλη στους επιγόνους, απ΄ τον Φίγκαρο του Μπωμαρσαί ως τον Τσάρλι Τσάπλιν, χωρίς να ξεχνάμε το δικό μας Καραγκιόζη. Αστραφτερός εκπρόσωπος μιας απέραντης οικογένειας «φτωχοδιαβόλων», που είναι όλοι τους πονηροί κι απλοϊκοί μαζί, χωρατατζήδες, γκαφατζήδες και καταφερτζήδες, αναιδείς κι ετοιμόλογοι, αμήχανοι και πολυμήχανοι, αχόρταγα πειναλέοι, και διψαλέοι για έρωτα.
Τελικά, ο υπηρέτης Τρουφαλδίνο θ΄ αποδειχθεί αυτός αφέντης των αφεντάδων του - αφού καταφέρνει να τους κοροϊδεύει αδιάκοπα, να πληρώνεται κι απ΄ τους δυο, να σερβίρει και τους δυο και να τρώει το φαΐ και των δυο (στην περιβόητη σκηνή του διπλού γεύματος), να τους αναστατώνει ολοένα και να τους συμφιλιώνει, αλλά και να τους γλιτώνει. Ο πιο αδύναμος, ο πιο ταπεινός, ο πιο «χαζός», αναδείχνεται πιο δυναμικός, πιο έξυπνος, πιο σπουδαίος απ΄ τους «σπουδαίους» - απολαυστική ενσάρκωση του λαού, σ΄ ένα θέατρο που αρδεύεται απ΄ τον λαό και τον λαό θέλει να ψυχαγωγήσει ...
Μάριος Πλωρίτης